Kinderen die iets fout doen – hoe ga je daarmee om in de klas

Ken jij kinderen die geen fouten maken?

Binnenkort is er de mogelijkheid om mee te doen aan de opleiding tot Positive Discipline Classroom Educator, daarom wil ik dit keer graag een onderwerp met je bespreken uit het materiaal voor de klas, uit het Positive Discipline A-Z boek voor leerkrachten.

Sta je niet voor de klas, dan weet ik zeker dat je er ook baat bij hebt in de opvoeding van je kinderen of bij de kinderen met wie je werkt, het onderwerp van deze keer, het maken van fouten en hoe daarmee om te gaan, is universeel bruikbaar 😉

De meesten van ons kregen over het maken van fouten best wel ontmoedigende dingen te horen. Als leerlingen het idee krijgen dat het maken van fouten betekent dat zij gefaald hebben, dom zijn, of op de een of andere manier niet goed genoeg zijn dan verliezen zij de moed om risico’s te nemen of ze worden erg creatief in het verhullen van hun fouten. Omdat het werken op school van nature gaat om prestaties is het zeer belangrijk om leerlingen te leren dat het maken van fouten een belangrijk en zelfs noodzakelijk onderdeel is van elk leerproces. Als we deze boodschap uitdragen en communiceren, kunnen leerlingen fouten zien als geweldige mogelijkheden om te leren.

Wat kun je doen

• Als een leerling zich slecht voelt over het maken van een fout kun je zeggen: “Is dat niet geweldig! Je hebt een fout gemaakt. Laten we net doen of wij detectives zijn en kunnen ontdekken wat we hiervan kunnen leren.” (Natuurlijk gebruik je verschillende soorten zinnen/woorden voor verschillende leeftijdsgroepen… maar je begrijpt waar je op aan stuurt… de boodschap is dat het niet erg is om fouten te maken, laten we ervan leren 🙂 )
• Als een leerling een fout maakt op zijn toets, wijs dan op de dingen die hij goed heeft gedaan Vraag hem dan of hij dingen ziet waar verbetering nodig is. Vraag hem of hij hier hulp bij nodig heeft (van jou of van een van de leeftijdsgenoten) of dat hij er zelf aan verbetering kan werken op dit gebied.
• Als een leerling een fout maakt waar een andere leerling bij betrokken is, vraag haar dan om het op de agenda voor het klassenoverleg te zetten of de probleem oplossende stappen te gebruiken.
• Wanneer jij een fout maakt, doe dan voor wat een effectief antwoord daarop is door het aan jouw leerlingen toe te geven. In sommige gevallen wil je het op de agenda voor het klassenoverleg zetten, om de hulp van de klas hierbij te krijgen. Een andere optie is om de ‘Drie stappen om het weer goed te maken’ te gebruiken (die worden hieronder bij nummer 4 behandeld).

Vooruit werken om problemen te voorkomen
1. Bespreek in een gesprek met je leerlingen het concept van fouten. Vraag hen wat ze zoal horen of merken dat volwassenen vinden van fouten. Vraag hen hoe ze over zichzelf denken als ze deze dingen horen, en welk besluit ze nemen over hoe/wie ze zijn? En hoe ze besluiten om in de toekomst om te gaan met fouten die ze maken.
2. Vraag je leerlingen wie er wil leren om fouten als geweldige mogelijkheden om te leren te zien. Laat hen delen over wat zij denken over waarom fouten geweldige mogelijkheden zijn en over hoe dit waar is.
3. Wijs erop dat klassenoverleg voor hen als leerlingen een mogelijkheid biedt om een hele ruimte vol adviseurs te hebben (consultants ter waarde van duizenden  euro’s) die mee kunnen helpen brainstormen om oplossingen te vinden voor fouten. Vraag: “Wie zou zijn fout willen toegeven als je weet dat je schuld, schaamte of straf te verduren krijgt?”
Vraag dan: “Wie van jullie zou verantwoordelijkheid voor zijn fouten willen nemen als je weet dat je een hele ruimte vol adviseurs tot je beschikking hebt die jou willen helpen?”
4. Leer je leerlingen over de Drie stappen om het weer goed te maken. Deze zijn: (stap 1) Erken je fout. (stap 2) Leg het bij door je te verontschuldigen / sorry te zeggen en (stap 3) Los het probleem op door met de anderen die erbij betrokken zijn een oplossing te vinden.
Leg ook uit dat het niet werkt om aan stap 3 te werken voordat stap 1 en 2 gedaan zijn. En dat de vijandige sfeer die er hangt, verandert in een sfeer van vergeving en samenwerking, nadat je verantwoordelijkheid neemt voor je fout en je daarvoor hebt verontschuldigd. Het kan trouwens heel effectief zijn om dit proces aan de hand van een eigen ervaring uit je leven toe te lichten aan je leerlingen.

Een voorbeeld uit de praktijk
Leren om sorry te zeggen

Mike, een jongen uit groep 4 schopte een andere jongen. Zijn lerares vond dat heel erg en wilde hem leren dat hij andere mensen geen pijn mag doen. Zij nam hem mee uit de klas om hem terecht te wijzen en ze zei tegen hem: “Hoe zou jij het vinden als andere mensen jou schoppen?” In haar poging hem te laten merken hoe dat voelt merkte ze dat haar stem veel luider klonk dan ze bedoeld had. Ze vond het vreselijk dat ze zo boos had gereageerd. Ze gelooft in de principes van Positive Discipline en is al enige tijd bezig om die in haar klas te implementeren.
Ze vroeg aan een collega binnen Positive Discipline hoe dat kon gebeuren: “Hoe kon ik dat doen? En wat kon ik anders doen?”

Natuurlijk is het heel normaal dat we soms onze controle verliezen en reageren in boosheid. En het is al heel knap dat zij merkte dat ze een fout had gemaakt door zo boos te reageren, en dat ze het anders en beter wil doen. 

Het is goed als we ons realiseren dat het menselijk is om te reageren in een situatie, in plaats van dat we actief nadenken en dan handelen. We menen het immers goed en we willen graag dat kinderen respectvol zijn naar elkaar toe. Het is alleen zo dat we soms zelf onrespectvolle manieren gebruiken om dat aan kinderen duidelijk te maken. Door te reageren kan het zijn dat we ons focussen op het kind te laten boeten voor wat het heeft gedaan. En we denken daarbij niet aan de langetermijneffecten op het kind.

Wat deed deze leerkracht nu zij zich had gerealiseerd dat wat ze had gedaan niet effectief en ook niet respectvol was? Het kostte haar een week om haar schaamte te boven te komen, maar daarna nam ze Mike even apart en zij: “Het spijt me, Mike dat ik geschreeuwd heb naar je. Ik was zo kwaad dat je een ander kind had geschopt, maar ik was net zo onrespectvol naar jou toe. Dat was niet erg slim van me of wel?” Mike antwoordde niet, maar ze wist door zijn blik, dat ze zijn aandacht had, en ze vervolgde: “Dat was niet erg lief van mij, of wel?” Mike schudde aarzelend zijn hoofd. De lerares vroeg: “Voel je je beter nu ik je vertel dat ik er spijt van heb?” Mike knikte. De lerares vroeg: “Hoe denk je dat het andere kind zich zal voelen als jij tegen hem zegt dat je spijt hebt?”
“Beter,” mompelt Mike. “Hoe zou je het vinden om je excuses aan hem aan te bieden en dat wij daarna met z’n drieën gaan zitten en gaan kijken hoe we het probleem dat jullie hadden kunnen oplossen. Of we kunnen het ook op de agenda voor het klassenoverleg zetten. Wat zou je fijner vinden?”
Mike kiest voor met z’n drieën te gaan zitten.
De lerares vraagt hem hoeveel tijd hij nodig heeft om zijn excuses aan te bieden en te vragen of het andere kind mee wil werken aan het zoeken naar een oplossing. “Ik kan dat vandaag wel doen!” zegt Mike, en hij is duidelijk opgelucht.
“Prima, laat me maar weten, dan spreken we af wanneer we bij elkaar gaan zitten.”
De lerares en de twee jongens zaten de dag erna bij elkaar en bespraken wat ieder van hen dacht dat precies gebeurd was en wat er de oorzaak van was. Ze praatten over hoe het voelde en wat ze hadden geleerd van de ervaring Daarna bespraken ze hun ideeën om het op te lossen. Samen kozen ze een van de oplossingen uit om een week te proberen. De jongens voelden zich fijn over hoe ze met hun juf hadden overlegd en ze waren tevreden met de afspraak die ze hadden gemaakt. 

Dit voorbeeld geeft je een idee van hoe je fouten kunt gebruiken om je leerlingen waardevolle eigenschappen bij te brengen. De lerares kon verantwoordelijkheid nemen voor haar fout, en excuses aanbieden wat een geweldig voorbeeld is voor de leerlingen. Daarna hielp ze Mike om zich goed te voelen om zijn excuses aan te bieden voor zijn fout. En ze hielp de jongens om te oefenen met luisteren naar elkaars perceptie van wat er gebeurd was. En de jongens hebben geoefend met het brainstormen en zoeken naar oplossingen en het eens te worden over een oplossing om te proberen.

Hoe breng jij Positive Discipline in de praktijk? Vertel me erover onder dit artikel!

En wil je de opvoedtips graag in je e-mail ontvangen, dan kan je dat hier in orde maken.